Qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə (bəzən "dezorganizasiya olunmuş bağlanma" kimi də tanınır) sahib birinə dəstək olmaq, bəzən mürəkkəb bir labirintdə yol tapmağa bənzəyə bilər. Bir an partnyorunuz yaxınlıq və sevgi istəyir, növbəti an isə sizi uzaqlaşdırır. Bu isə sizi çaşqın və incidilmiş hiss edə bilər.
Qorxulu-çəkinən bağlanma, emosional bağlara dərin ehtiyacla yanaşı, yaxınlıqdan çox güclü qorxu ilə xarakterizə olunur. Bu ziddiyyətli mövqe səbəbindən qeyri-stabillik yaranır və bu bağlanma növünü romantik münasibətdə idarə etməyi ən çətin tiplərdən birinə çevirir.
Əgər qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib partnyorunuza necə dəstək ola biləcəyinizdən əmin deyilsinizsə, doğru yerdəsiniz. Bu məqalədə bu mürəkkəb münasibət dinamikasını aydınlaşdırmağa və sizə harmonik, dəstəkləyici münasibət yaratmaq üçün lazım olan praktik, şəxsiyyət tipinə əsaslanan strategiyaları təqdim etməyə çalışacağıq.
Qorxulu-çəkinən bağlanma tipini anlamaq
Qorxulu-çəkinən bağlanma növünə sahib insanlar romantik münasibətlərdə çox xüsusi davranışlara meylli olurlar. Onların etibar etməkdə çətinlik çəkməsi adi haldır, tez-tez özünə qiymətləri aşağı olur və tərk edilməkdən, incinməkdən köklü şəkildə qorxurlar. Emosiyalarını tənzimləməkdə də çətinlik çəkirlər və davranışları bəzən qəfil dəyişkən olur.
Bu davranışlar çox vaxt uşaqlıqda həm təsəlli, həm də qorxu qaynağı olan qəyyum təcrübələrindən qaynaqlanır. Nəticədə, bu insanlar münasibətlərə dair ziddiyyətli baxış formalaşdırırlar: bağ qurmaq istəyirlər, amma incinmək və ya tərk edilməkdən qorxurlar.
Romantik münasibətlərdə bu belə özünü göstərə bilər: partnyorunuz bir gün mehriban və açıq olur, ertəsi gün isə uzaq və soyuq davranır. O, münasibəti ciddiləşdirməyi arzuladığını deyə bilər, lakin münasibət dərinləşəndə geri çəkilir. Əgər partnyorunuzun qorxulu-çəkinən bağlanması varsa, onların ziddiyyətli siqnalları və dalğalı davranışlarının həqiqətən nə istədiklərini və sizdən necə dəstək gözlədiklərini anlamağı çox çətinləşdirdiyini bilirsiniz.
Bax, məsələ budur: qorxulu-çəkinən bağlanmalı partnyora verə biləcəyiniz ən böyük dəstək öz özünüzü tanımağınızla bağlıdır. Onların bu köklü davranışlarını nə planlaya, nə də düzəldə bilərsiniz. Partnyorunuzun daha təhlükəsiz bir bağlanma inkişaf etdirməsi mümkündür, lakin bu, yalnız şəxsi inkişaf prosesi vasitəsilə onların öz məsuliyyətidir. Sizin isə bircə təsir edə biləcəyiniz mövzu, bu tip bağlanmanı başa düşmək və ona necə reaksiya verdiyinizdir — və bunun hər ikisi şəxsiyyət tipinizlə bilavasitə bağlıdır.
Əgər partnyorunuzun Şəxsiyyət Tipi və bağlanma tipinin necə əlaqələndiyini öyrənmək sizi maraqlandırırsa, “Bağlanma nəzəriyyəsi və şəxsiyyət tipi: əlaqələri araşdırmaq” məqaləmizə baxmağı unutmayın. Əgər onun bağlanma növündən əmin deyilsinizsə, onu bağlanma tipi testinə dəvət edə bilərsiniz.
Şəxsiyyətiniz və qorxulu-çəkinən münasibətlər
Bir anlıq düşünün: partnyorunuzun emosional həssaslığı ilə şəxsi sərbəstliyə ehtiyacı arasında etdiyi yol dəyişikliklərinin hansı tərəfi sizin üçün daha çətindir? Onların qəfil ehtiyaclı olması sizi daha çox qarışdırır, yoxsa müstəqillikdə israr edərək birdən-birə uzaqlaşma ehtiyacı? Bu suala cavab bir neçə amildən, əsasən də şəxsiyyət tipinizdən asılıdır.
Öz şəxsiyyət xüsusiyyətlərinizi və üstünlüklərinizi başa düşmək, qorxulu-çəkinən partnyorla münasibətdə çox güclü bir vasitə ola bilər. Sizin daxili xüsusiyyətləriniz, onların davranışlarını necə qəbul etdiyinizi və reaksiya verdiyinizi formalaşdırır. Bu da, partnyorunuza ən sağlam şəkildə dəstək olmaq üçün hansı yanaşmanın sizin üçün ən münasib olacağına təsir edir. Bu hissədə isə hər bir şəxsiyyət xüsusiyyətini dərinliklə araşdırıb, bütün spektr üzrə oxucular üçün uyğun təkliflər və tövsiyələr verəcəyik.
Şəxsiyyət tipinizi bilmirsinizsə, pulsuz şəxsiyyət testimizdən keçməyi unutmayın.
İntrovert (I) vs. Ekstravert (E)
Siz İntrovertlik və Ekstravertlik spektrinin harasında dayanırsınızsa, bu, qorxulu-çəkinən partnyorunuzun davranışlarını necə qəbul etdiyinizə və reaksiyanıza ciddi təsir edir. Məsələn, bir çox İntrovertlər partnyorlarının özünə məxsusluq ehtiyacını başa düşür və qəbul edir, amma dərinliklə sevdikləri insan onları qəfil və israrlı diqqət istəməklə vaxt və şəxsi məkanlarını tutduqda çətinlik çəkə bilərlər. Əksinə, Ekstravertlər isə partnyorla tez-tez ünsiyyət əsasında əlaqə qururlar. Onlar partnyorlarının bir az çəkildiyi anları şəxsi inciklik və ya rədd edilmə kimi qəbul edə bilər, halbuki bu, sadəcə qorxulu-çəkinən bağlanmanın təzahürüdür.
İntrovert və ya Ekstravert olmağınızdan asılı olmayaraq, hisslərinizə mərhəmətlə və anlayışla yanaşmalı, əlaqənin necə qurulacağı haqda gözləntilərinizi tənzimləməyi öyrənməlisiniz. Eləcə də, ehtiyaclarınızı bildirməyi və sağlam sərhədlər müəyyən etməyi bacarmaq vacibdir — bunlar rifahınız və özünüzə diqqət üçün əsasdır.
Səffaf və açıq ünsiyyət, qorxulu-çəkinən partnyora dəstəyin ən təsirli yollarından biridir. Hər iki tərəfin ehtiyaclarına uyğun razılaşmalar yaratmağa imkan verir, şəffaflıq sayəsində etibarı artırır və münasibətin daha sağlam və harmonik olmasına yardımçı olur.
İntuitiv (N) vs. Müşahidəli (S)
İntuitiv şəxsiyyət tipinə malik insanlar tez-tez nümunələri analiz etməkdə, gizli məqamları görməkdə ustadırlar. Bu meyl qorxulu-çəkinən partnyora dəstək olarkən həm üstünlük, həm də çətinlik yarada bilər. İntuitiv insanlar partnyorlarının davranış şablonlarını və təhrikedici amillərini tez görə bilirlər, amma bəzən yersiz analizə qaçır, davranışlarda həddindən artıq məna axtarır və baş verib-verməyəcəyi bəlli olmayan gələcək problemlərdən narahat ola bilirlər.
Müşahidəli tiplər indiki vəziyyətlərə və faktlara daha çox fokuslanırlar. Onlar çox vaxt partnyorlarının davranışına aid ehtimallara qapılmırlar, ancaq emosional siqnalların və ya ehtiyac dəyişikliklərinin açıq şəkildə ifadə olunmadığı hallarda onları görə bilməyə bilərlər.
İntuitiv insanlar nümunə-analiz bacarıqlarını qorxulu-çəkinən partnyorlarının dövrlərini öncədən hiss etmək və effektiv idarə etmək üçün istifadə edə bilər, amma həddən artıq təxminlərə aludə olmadan obyektiv qalmağa çalışmalıdırlar. Müşahidəli tiplər isə partnyorunun ehtiyaclarına diqqətini istifadə edərək rahat rituallar və rutini olan sabit mühit yarada bilər, ancaq eyni zamanda öz ehtiyaclarını nəzərdən qaçırmamalıdırlar.
Düşüncəli (T) vs. Hissiyyatlı (F)
Düşüncəli və Hissiyyatlı şəxsiyyət xüsusiyyətləri, qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib partnyora dəstəkdə necə reaksiya verdiyinizə və münasibəti necə qurduğunuza ən çox təsir edən meyillərdəndir. Həm Düşüncəli, həm də Hissiyyatlı tiplər obyektivliklə empatiya arasında sağlam tarazlıq tapmaqda çətinlik çəkirlər ki, bu da dəstəyi daha da mürəkkəbləşdirir.
Düşüncəli tiplər münasibət problemlərinə əsasən məntiq və analizlə yanaşırlar. Bəzən partnyorunun emosional mürəkkəbliyini tam dərk etmirlər və davranışları irrasional hesab edib bundan narahat olurlar. Bu səbəbdən, lazım olan emosional dəstəyi və ya inamı yaratmaqda çətinlik yaşaya bilərlər. Düşüncəli tiplər qorxulu-çəkinən partnyora dəstək vermək üçün daha fəal dinləmə bacarıqlarını və hissləri ittihamsız təsdiqləməyi inkişaf etdirməlidirlər.
Hissiyyatlı tiplər isə adətən emosional incəlikləri yaxşı hiss etdiyinə görə partnyorlarının çətinliklərini anlamada daha asandırlar. Amma bunun əks tərəfi odur ki, partnyor davranışını şəxsi qəbul edə, emosional tükənmişlik və ya özlərini sorğulama hallarına düşə bilərlər. Belə profil sahibləri həm öz rifahları üçün, həm də effektiv dəstək üçün bəzən partnyorun ehtiyaclarına obyektiv və strukturlaşmış yanaşmanı inkişaf etdirməlidirlər.
Planlı (J) vs. Axtarıcı (P)
Planlı insanlar həyat və münasibətləri müəyyən bir struktur əsasında idarə etməyə üstünlük verirlər. Bu isə qorxulu-çəkinən partnyorun gözlənilməz və dəyişkən davranışına görə ciddi gərginlik yarada bilər. Planlı tiplər bu davranışda öhdəlik və ya etibarlılıq yoxluğunu görə bilər, halbuki bunun kökü qorxu və güvənsizlikdədir.
Axtarıcı tiplər isə daha çevikdirlər və partnyorlarının dəyişən ehtiyaclarına uyğunlaşmağa hazır olurlar. Lakin bu bağlanma tipini səciyyələndirən qəfil və radikal dəyişikliklər onları çaşdıra bilər. Məsələn, Axtarıcı bir insan indiyədək münasibətdə gecikəndə problem yaşanmayıb, ancaq bir gün yenə gecikir və qorxulu-çəkinən partnyor əsəbi reaksiya verir. Belə hallarda Axtarıcı uyğun reaksiya verə bilməyə bilər.
Ən əsas amil sabitlik gətirməkdir. Həm Planlı, həm də Axtarıcı şəxsiyyətlər münasibətdə sabitlik qurmaq və davam etdirmək üçün özlərini inkişaf etdirməlidirlər. Planlılar müntəzəm yoxlamalar və problemlər barəsində açıq suallar vasitəsilə təşkilatçılıq bacarıqlarından istifadə edə bilərlər. Axtarıcılar isə, partnyorun emosional vəziyyətinə görə müxtəlif dəstək üsulları işləyib hazırlaya bilər.
Qətiyyətli (-A) vs. Təlatümlü (-T)
Qətiyyətli şəxsiyyət tipi olanlar, Təlatümlü tiplərlə müqayisədə partnyorun qeyri-sabit davranışlarını daha asan həzm edə, onları daxilləşdirmədən və özünəinamlarını itirmədən münasibət qura bilirlər. Onlar partnyorun davranışlarını münasibətə və ya öz dəyərinə yox, partnyorun şəxsi daxili çətinliklərinə aid görürlər.
Təlatümlü şəxslər isə daha tez şübhəyə, daxili narahatlığa meyllidirlər və qorxulu-çəkinən bağlanmalı partnyorun dəyişən davranışlarından daha tez təsirlənirlər. Bu dəyişiklikləri şəxsi qəbul edib özlərini sorğulaya, dəyərsizlik hissləri yaşaya bilərlər.
Qətiyyətli tipli insanlar öz sabit özünəinam hissinə güvənərək qorxulu-çəkinən partnyorlara təhlükəsizlik hissi və sabitlik gətirə bilər. Çətin anlarda isə onları rahatlaşdırmaq üçün sakitliklə dəstək ola bilərlər. Təlatümlü şəxslər isə, partnyorun dəyişkən davranışlarına daha obyektiv yanaşma inkişaf etdirməyə, hər şeyi şəxsi qəbul etməməyə çalışmalıdırlar. Bununla belə, öz həssaslıqları və özünü dərk etmə bacarıqları ilə partnyorun ehtiyac və emosiyalarına daha yaxşı köklənə, dəstəklərini zamanında düzəldə bilərlər.
Qorxulu-çəkinən partnyora dəstək üçün əlavə məsləhətlər
Daha əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, "itələ-çək" (push-pull) dinamikası qorxulu-çəkinən münasibətin əsas əlamətidir. Bu bağlanma tipinə sahib insanlar müstəqil və qapalı olmaqdan tam asılı və emosional tələbkar olmağa qədər dəyişə bilərlər. Öz istək və planlarını partnyoruna zorla qəbul etdikdən sonra, birdən-birə əvvəlcədən razılaşdırılmış hər şeyi rədd edirlər.
Bu dəyişkənlik, qorxulu-çəkinən partnyora dəstəyi unikal dərəcədə çətin edir. Bu çağırışlar, fərq etməz şəxsiyyət xüsusiyyətlərinizin harda yerləşdiyindən, sizi rahatlıq zonanızdan tez-tez çıxara bilər.
Bunu nəzərə alaraq, qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib partnyora ümumi dəstək yollarını da paylaşmağı faydalı bildik. Onların olduğu yerdə onlara daha təsirli dəstək olmuş və öz təhlükəsizlik hisslərini artırmış olarsınız, əgər bu məsləhətləri unutmasanız:
- Yaxınlıq mərhələsində partnyorla bağlantıdan zövq alın, amma təzyiq yaratmayın.
- Partnyor geri çəkiləndə onu izləməyə, vəziyyəti zorla dəyişməyə çalışmayın. Öz qayğınıza qalın və ona zaman verin.
- Partnyorunuzun dəyişkən davranışından asılı olmayaraq, öz davranışlarınızda ardıcıllıq qoruyun.
- Duyğularınızı ittihamsız, açıq paylaşın.
- Fikir alış-verişinə açıq, qərəzsiz və səbirli yanaşaraq, dialoq üçün təhlükəsiz bir mühit yaradın.
- Partnyorunuzun emosiyalarını, hətta anlamasanız və ya razı olmasanız belə, təsdiqləyin.
- Ehtiyac və gözləntilərinizi aydın və birbaşa üsulla bildirin. “Mən” tipli ifadələr istifadə edin ki, ittiham hiss olunmasın.
- Böyük-kiçik bütün söz verdiklərinizi yerinə yetirin.
- Hüdudlarınıza sayğı göstərin, amma onu açıq olmağa da həvəsləndirin.
- Bağ qurmaq üçün göstərdiyi səyləri qiymətləndirin.
- Davranışlarınızda etibarlı və proqnozlaşdırıla bilən olun.
Özünə qayğının əhəmiyyəti
Qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib partnyoru dəstəkləmək böyük səy və zaman tələb edir. Bu, səbir, anlayış, empatiya və strategiya istəyir — və bunlar, bəzi hallarda, sizi tükəndirə bilər.
Necə ki, öz özünüzü tanımaq bu dəstəyin əsasıdır, özünüzə qayğı göstərmək də bir o qədər vacibdir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, qorxulu-çəkinən partnyorunuzla münasibətdə aydın və ardıcıl sərhədlər müəyyən etmək, münasibətinizin təməlini təşkil etməlidir. Bu, öz rifahınızı qorumağa, dostluq və maraqlarınızı saxlamağa, partnyorunuzun ehtiyaclarına tamamilə qapılmamaq üçün çox vacibdir.
Sağlam sərhəd belə səslənə bilər: “Bağlanma tərzinin bəzən hər ikimiz üçün intensiv emosional təcrübəyə çevrildiyini bilirəm. Öz rifahımı qorumaq üçün idman, meditasiya və ya terapiya kimi özümə qayğı tədbirlərinə üstünlük verməyim vacibdir. Ümid edirəm ki, mənim özümü qorumaq haqqımı anlayacaq və dəstəkləyəcəksən — necə ki, mən də sənin inkişaf və sağalmanı dəstəkləyirəm.”
Qeyd: Əgər münasibətinizdə davamlı şəkildə tükənmiş və ya narazı hiss edirsinizsə, yaxud partnyorunuzun davranışı sizə ciddi narahatlıq verirsə, mütəxəssis yardımı almağı düşünə bilərsiniz. Cüt terapiyası və ya fərdi məsləhət bu mürəkkəb dinamikada sizin vəziyyətinizə uyğun, dəyərli alətlər və baxışlar qazandıra bilər.
Son fikirlər
Qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib birini sevmək və ona dəstək olmaq, çətin olsa da, nəticədə şəxsi inkişaf və dərin bağ üçün unikal imkanlar yaradır. Partnyorunuzun qorxulu-çəkinən bağlanmasının mahiyyətini anlamanız, şəxsiyyətinizin güclü cəhətlərini istifadə etməniz və diqqətli yanaşmalarla münasibətinizin möhkəm və məmnun edici olmasına zəmin yaratmaq mümkündür.
Unutmayın ki, dəyişiklik zamanla baş verir və irəliləyiş həmişə düz xətt üzrə olmaya bilər. Həm partnyorunuza, həm də özünüzə qarşı səbirli olun. İki tərəfi də tam təmin edən güclü və sevgi dolu münasibət yaratmaq sədaqət, anlayış və düzgün yanaşma ilə mümkündür.
Ən vacibi, məqsəd təkcə çətinlikləri idarə etmək deyil, hər iki insanın inkişaf və tərəqqi edə bildiyi tərəfdaşlıq yaratmaqdır. Bu yolda özünüzə tez-tez belə suallar verin: Ehtiyaclarımı dəqiq bilirəmmi və onlar qarşılanırmı? Partnyorumda pozitiv şəxsi inkişaf müşahidə edirəmmi? Münasibət zamanla daha təhlükəsiz olurmu? Bu suallar münasibətiniz və qarşılıqlı münasibətləriniz barədə qərarlar verərkən sizə yol göstərə bilər.
Baxmayaraq ki, bu yol mürəkkəb ola bilər, mənalı və dərin bağ üçün olan potensial, səyi dəyərləndirməyə yetərlidir. Qorxulu-çəkinən partnyoru dəstəkləmək üçün çətinlikləri aşdıqca, hər ikiniz üçün əhəmiyyətli dərəcədə şəxsi inkişaf mümkündür.
Əgər qorxulu-çəkinən bağlanma tipinə sahib biri ilə münasibətdəsinizsə, sizin üçün işləyən hansı strategiyalar olub? Yoxsa, elə özünüz bu tiplərdən birisinizsə, bu məqaləyə nələr əlavə edərdiniz? Fikirlərinizi və təkliflərinizi aşağıdakı şərh bölməsində rahatlıqla paylaşa bilərsiniz.
Daha artıq oxu
- Fərqli bağlanma tiplərinə sahib partnyorlara dəstək olmaq barədə seriyamızdakı digər məqalələri oxuyun.
- Özünüifadə, sərhədlər və sevgi: vacib anda sözünü demək
- Qarşılıqlılıq və sevgi: münasibətdə verməyin və almağın incə sanəti
- Bağlanma tipləri ilə şəxsiyyət nəzəriyyəsi arasında əlaqəni anlamamıza kömək etmək üçün “Bağlanma Tipi” sorğusunda iştirak edin.
- Şəxsiyyətinizin münasibətlərinizi, şəxsi inkişaf və karyera yolunuzu necə təsirləndirdiyini öyrənmək üçün Premium Suite bələdçi və testlərimizlə tanış olun.