«Աշխատանքը, որ երբեք չի սկսվում, ամենաերկարն է տևում»:
Իր պատմությունների միջոցով Ջ. Ռ. Ռ. Թոլքինը ներկայացնում էր նրա կերպարների դիմակայած մարտահրավերները, երբ նրանք պայքարում էին չարի դեմ, որը սպառնալիք էր ներկայացնում նրանց կենսակերպի համար։ Շատ առումներով, նրա գրքերի տեսարանները արտացոլում էին այն բարու հաղթանակը չարի նկատմամբ, որը նա անձամբ տեսել էր Առաջին համաշխարհային պատերազմում ծառայելիս և հետո ապրել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում։
Այս ամենը հաշվի առնելով՝ նախքան անցնելը անհատականության վերլուծությանը, առաջարկում ենք Թոլքինի հակիրճ կենսագրությունը:
Կենսագրություն
Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքինը ծնվել է 1892 թվականի հունվարի 3-ին, մերօրյա Հարավային Աֆրիկայում, պրուսական և արևելագերմանացի ծագում ունեցող ծնողների ընտանիքում։ Նրա հայրը մահացավ, երբ նա երեք տարեկան էր, և մայրը մնաց մենակ՝ դաստիարակելու երկու որդիներին։ Առանց եկամուտի՝ նա հարկադրված էր տեղափոխվել տղաների հետ անգլիական ազգականների մոտ։ Թոլքինի այցելությունները ծնողների տանը, հատկապես մորաքույր Ջեյնի՝ «Բեգ Էնդ» անունով ֆերմայում անցկացրած ժամանակը, մեծ ներշնչում հանդիսացան իր գրքերի համար՝ հատկապես Շայրի նկարագրությունների առումով։
Չորս տարեկանում նա արդեն սահուն կարդում և գրում էր։ Նա սովորող մարդ էր, որ սիրում էր բուսաբանություն ու լեզուներ։ Լատիներենի հիմքերը հայտնաբերում է վաղ տարիքից։ Ընդ որում, նա սիրահարված էր արվեստին և հմտանում էր բույսերի և քարտեզների նկարքաշման մեջ։ Մանկուց դրսևորված այս հմտություններն ու հետաքրքրությունները հետագայում դարձան այն հարստացված ֆանտաստիկ աշխարհների ու լեզուների հիմնասյուները, որոնք նա ստեղծեց։
«Շատ երեխաներ հորինում են, կամ սկսում են հորինել երևակայական լեզուներ։ Ես դրանով զբաղվել եմ, բացահայտ թղթին գրելուն զուգընթաց»։
Թոլքինի մայրը մահացավ, երբ նա տասներկու տարեկան էր։ Նա և եղբայրը տեղափոխվեցին մի վստահելի ընկերոջ՝ Ֆրանցիսկոս հոր մոտ, որը մեծացրեց նրանց որպես հռոմեական կաթոլիկներ՝ մոր ցանկությամբ։ Թոլքինը ողջ կյանքի ընթացքում նվիրված մնաց Հռոմեական Կաթոլիկ Եկեղեցուն, և կրոնական պատկերները, որոնք ներշնչել էին նրան, ակնհայտորեն արտահայտված են նրա ստեղծագործություններում՝ թե գեղանկարչության, թե պոեզիայի միջոցով։
Պատանեկության տարիներին Թոլքինը սիրահարվում է Էդիթ Մերի Բրաթին, բայց Ֆրանցիսկոս հայրը արգելում է նրան կապ պահպանել, մինչև նա դառնա 21 տարեկան՝ մտավախություն ունենալով, թե ռոմանտիկ հարաբերությունը կխոչընդոտի ուսմանը։ Նրանք ամուսնանում են Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակաշրջանում, և 1916 թվականին Թոլքինն ընդգրկվում է բանակում՝ որպես երկրորդ լեյտենանտ։
Նրա զինվորական ծառայության մեծ մասը անցնում է Ֆրանսիայում՝ Սոմի ճակատամարտի ընթացքում։ Այդ բախումը հատկապես մահացու էր, ու Թոլքինը հրաշքով էր փախչում մահից։ Մարդկանց թվում, որ, ամենայն հավանականությամբ, պիտի դառնար զոհ, նա չհայտնվեց միայն այն պատճառով, որ վարակվել էր խրամատային տենդով։ Պատերազմի մնացյալ ժամանակը նա անցկացնում է հոսպիտալներում և պահակային ծառայության մեջ, մինչև որ նրան վաղաժամ ազատում են ծառայությունից՝ առողջական պատճառներով։
Առաջին համաշխարհայինը խորապես ազդեց Թոլքինի պատերազմական գրությունների, քաղաքական դիրքորոշումների ու ընդհանրապես մարդուն վերաբերող հայացքների վրա։ Թեև նա բացահայտորեն չէր արտահայտվում իր համոզմունքների մասին, նրանցից էր, ով դեմ էր կոմունիզմին, ազգայնական սոցիալիզմին և «Բրիտանական կայսրություն» հասկացությանը։ Նա նաև դեմ էր արդյունաբերացման աճին՝ համարելով, որ դա ոչնչացնում է բնական բնությունը և «պարզ կյանքը»։
Պատերազմից հետո Թոլքինը դառնում է պրոֆեսոր՝ սկզբում Լիդսի համալսարանում, այնուհետև Օքսֆորդում՝ Պեմբրուկ քոլեջի անդամակցությամբ։ Այդ տարիներին էլ նա գրում է «Հոբիթը» և «Մատանիների տիրակալը» եռագրքի գրքերը՝ խորանալով լեզվաբանության և գրականության հանդեպ ունեցած իր կիրքի մեջ։
Իր կյանքի վերջին շրջանում նա վայելում է մեծ ճանաչում, դառնալով եզակի կերպար 1960-ական և 1970-ական թվականների «այլընտրանքային» շրջանակների համար։ Թեև սկզբում հիացած էր ստեղծագործությունների ճանաչմամբ, նրա մոտ չկար համակրանք «հակամշակույթի» համակիրների նկատմամբ։ Նրանց տեսակետները չէին համընկնում իր աշխարհընկալման հետ՝ Թոլքինը քաղաքական մտածելակերպով առավել ազատասեր էր։
Բացի գրող, արվեստագետ և դասախոս լինելուց, Թոլքինը խորը լեզվաբան և ֆիլոլոգ էր։ (Ֆիլոլոգիան ուսումնասիրվում է որպես գրական տեքստերի և դրանց բանավոր ու գրավոր հաստատագրերի, դրանց իսկության ու բնօրինակ ֆորմայի հաստատման, ինչպես նաև իմաստների վերծանման գիտություն)։ Նա ուսումնասիրում և մշակում էր սեփական լեզուները. նրա ամենավերջին լեզվական ստեղծագործություններից են՝ Քուենյան և Սինդարինը։ Նա ասում էր, որ «ձգվում է ռասայական ու լեզվաբանական նշանակություն ունեցող իրերի նկատմամբ» և հավատում էր, որ լեզուն ու դիցաբանությունը անբաժանելի են։
1973 թվականին մահանալուց հետո, նրա որդի Քրիստոֆերը հրապարակեց մի շարք գրքեր, այդ թվում՝ նրա գրառումները և չհրապարակված ձեռագրերը, ինչպիսին էր «Սիլմարլիոնը»։ Այս նյութերն ապահովեցին Թոլքինի կողմից ստեղծված աշխարհների ու կերպարների լրացուցիչ խորությունը՝ հաստատելով, որ նրա ժառանգությունն ապրելու է։
Անհատականության վերլուծություն
Թոլքինի ստեղծած աշխարհներն ու լեզուները ոգեշնչել են շատերին թափանցելու ֆանտաստիկ գրականության աշխարհ։ Կենդանի երևակայություն և լեզվի հանդեպ հետաքրքրություն ունեն, որպես կանոն, Միջնորդ տեսակի անհատները։ Դրանով պայմանավորված՝ մեր կարծիքով Թոլքինը եզակի կերպով մարմնավորում է Հաստատակամ Միջնորդ (INFP-A) անհատականության տեսակը։
Ինտրովերտ
Թեև Թոլքինն ոգեշնչող դասախոս և ճարտասան էր, իրականում ավելի նախընտրում էր իր մտքի մեջ գոյություն ունեցող աշխարհները՝ ինչպես իրական Ինտրովերտներ: Թող Բիլբո Բեգինսը լիներ նրա կերպարներից մեկնի, բայց Թոլքինը անձամբ էլ սիրում էր գրել արկածների մասին, նկարել քարտեզներ ու պատկերել իր ստեղծած աշխարհները։
Նա չափազանց նվիրված էր, և Առաջին համաշխարհայինում կորցրած մտերիմ ընկերների կորուստը խորը ազդեցություն ունեցավ նրա վրա։ Ցավն ու հիվանդությունը հաղթահարելու համար նա մխիթարություն էր գտնում ոչ թե մարդկանց մեջ, այլ՝ հեքիաթների ու մտավոր ուսումնասիրությունների մեջ։
Ինտուիտիվ
«Աշխարհը բաց է ձեր շուրջը. կարող եք պատնեշվել ներսից, բայց միշտ չէ, որ կկարողանաք պատնեշել այն դրսից»:
Թոլքինը ապրում էր երազանքների, գաղափարների ու հնարավորությունների աշխարհում։ Չկային սահմաններ այն ամենի համար, ինչ նա կարող էր պատկերացնել ու ստեղծել, և նրա գրությունը արտացոլում էր այդ կարողությունը։ Նա երազում էր մի աշխարհի մասին, որտեղ մարդիկ կամրականան՝ պայքարելու չարի դեմ, աջակցելու միմյանց ու պաշտպանելու իրենց հավատալիքները: Այս իդեալիզմը հետևանք է նրա Ինտուիտիվ և Զգացմունքային հատկանիշների փոխազդեցության։
Բացի դրանից, Թոլքինն անսպառ հետաքրքրություն ուներ իրեն շրջապատող աշխարհի, տարբեր ռասաների, մշակույթների, լեզուների ու դիցաբանությունների հանդեպ։ Նրա լեզվաբանական գիտելիքները ուղղակիորեն վերածվում էին նոր, ինքնատիպ լեզուների ստեղծման ունակության ու դրանց շուրջ ձևավորված դիցաբանական պատմությունների։
Զգացմունքային
«Եթե իսկապես ուզում եք իմանալ, թե ինչի վրա է հիմնված Միջին երկրագունդը, ապա դա իմ հիացումը և սիրահարվածությունն է իրական, հատկապես՝ բնական աշխարհի հանդեպ»։
Թոլքինը, որքան էլ երբեմն խիստ կամ լուրջ թվար, իրական ռոմանտիկ էր՝ սիրահարված գեղեցկությանը և բնությանը։ Իր պատմությունների աշխարհներն ու կերպարները շատ առումներով հիմնված էին իր անձնական փորձի վրա։ Մանկության տարիներին անցկացրած բնությունը, ինչպես նաև իր կնոջ՝ կեսդարյա համատեղ կյանքի հիշողությունները, խորապես ազդել էին Թոլքինի ստեղծագործությունների վրա։
Առաջին համաշխարհային պատերազմը նույնպես փոխեց Թոլքինի աշխարհընկալումն ու ապրումներն։ Որպես երկրորդ լեյտենանտ՝ նա ձեռք բերեց «սովորական մարդու» նկատմամբ հարգանք և սերտ կապ հաստատեց աշխատավոր դասակարգի հետ՝ միաժամանակ խորշելով կրթական և սոցիալական կարգավիճակի արհեստական տարբերակումներից։ Իր մտերիմ ընկերների գրեթե բոլորի մահը թողեց խոր վերք, որն Թոլքինը փորձում էր բուժել իր ամբողջ կյանքի ընթացքում՝ արվեստի ու գրականության միջոցով։
Ուսումնասիրող
«Ասում են՝ առաջին քայլը ամենադժվարն է։ Ես այդպես չեմ կարծում։ Համոզված եմ, որ անսահմանափակ 'առաջին գլուխներ' եմ կարող գրել։ Իրականում այնքան արդեն գրել եմ»։
Թեև ամբողջ կյանքի ընթացքում Թոլքինն իրականացրեց մեծ թվով կարևոր գործեր, այսուամենայնիվ նա ուներ բազմաթիվ գաղափարներ ու ձեռագրեր, որոնք սկսված էին, բայց չեն ավարտվել։ Նրա որդի Քրիստոֆերը վերջացրեց և հրատարակեց դրանցից մի քանիսը՝ հատկապես «Սիլմարլիոնը»: Այս գրառումները հավելյալ խորություն և ենթատեքստ են տալիս նրա ստեղծած Միջին երկրի ընդարձակ դիցաբանությանը։
Թոլքինը կենտրոնացած ու հետևողական էր՝ երբ անհրաժեշտ էր, բայց շատ հաճախ շեղվում էր սիրուց, գրականությունից և իր հնարամիտ երևակայությունից։ Ինչպես շատ մեծ ստեղծագործողների դեպքում՝ հատկապես Ուսումնասիրող անհատների, Թոլքինի ամենամեծ նվիրաբերումներն էլ երբեմն դառնում էին իր ամենաբարդ մարտահրավերները։
Հաստատակամ
«Դուք ընտրված եք, ուստի պետք է օգտագործեք ձեր ողջ ուժը, սիրտը և սուրը»։
Թոլքինը գուցե ռոմանտիկ էր ներքին աշխարհում, բայց դա չէր նշանակում, որ դատարկ ու փափուկ էր։ Որպես Հաստատակամ անհատականություն, նա առանց երկմտելու արտահայտում էր իր տեսակետը՝ հատկապես վստահելի մարդկանց առաջ։
Թեև մեծ մասամբ հանրայնորեն չէր արտահայտվում, նա երբեք չարտացոլեց հանրային կարծիքի ազդեցությունը իր գաղափարների կամ համոզմունքների վրա։ Նրա թոռը՝ Սայմոն Թոլքինը, պատմում է դեպք իր պապիկի մասին՝ կապված Հռոմեական Կաթոլիկ Եկեղեցու կիրակնօրյա պատարագի լեզվի լատիներենից անգլերեն փոխվելու հետ։ Քանի դեռ մյուս հավատացյալները հարմարվում էին նոր փոփոխությանը, Թոլքինը շարունակում էր պատասխանել լատիներենով բարձրաձայն։ Նրա թոռը, թեև ամաչում էր, ասում էր․ «Նա պարզապես պիտի աներ այն, ինչ ճիշտ էր իրեն թվում»։
Եզրակացություն
Իր ստեծագործությունների կերպարների պես, Ջ. Ռ. Ռ. Թոլքինն էլ բարդ ու հետաքրքիր անհատ էր։ «Հոբիթի» և «Մատանիների տիրակալը» եռագրքի բազմաթիվ սերունդների սիրելի հեղինակը մեծ ազդեցություն է ունեցել ինչպես ընթերցողների, այնպես էլ գրողների վրա։
Նրա պոետիկ ոճը և տարբեր ռասաների և լեզուների բազմազանության ընկալումը՝ իրենց ստեղծած աշխարհներում, ոգեշնչող են։ Թոլքինը կարողացավ վարպետորեն ներկայացնել մարդկության և՛ գեղեցիկ, և՛ սարսափելի կողմերը՝ ապահովելով հույսի ու զգուշության համադրություն։ Այստեղից էլ մեր որոշումը՝ նրան դասակարգել որպես Հաստատակամ Միջնորդ։
Թեև մենք ամեն ինչ անում ենք անհատների անահատականության տեսակները ճշգրիտ որոշելու համար, մենք անսխալական չենք։ Ուստի նկատի ունեցեք, որ կարող են լինել տարբեր կարծիքներ Թոլքինի անձի վերաբերյալ։
Մենք ուրախ կլինենք լսել և ձեր տեսակետները։ Ինչ կարծիք ունեք Ջ. Ռ. Ռ. Թոլքինի անհատականության մասին։ Թողեք ձեր մեկնաբանությունները ստորև։
Լրացուցիչ ընթերցանություն
Արագորն․ Թագավորական ծառա («Մատանիների տիրակալը» և անհատականության տեսակները)
Գանդալֆ․ Հաշվարկող մոգ («Մատանիների տիրակալը» և անհատականության տեսակները)
Էոուին․ Անվախ կին մարտիկ («Մատանիների տիրակալը» և անհատականության տեսակները)