თუ თქვენ ხართ კრეატიული ავტორი, რომელიც 16Personalities-ს იყენებს საკუთარი თავის, მეგობრების, ახლობლების, თანაკლასელების ან კოლეგების უკეთ გასაგებად, შესაძლოა გაგჩენოდათ კითხვა: შეიძლება თუ არა ამ იდეების გამოყენება ჩემს წერაში?
თუ ასეა, წაიკითხეთ ეს სტატია – ის სწორედ თქვენთვისაა! ამ ექვსნაწილიან სერიაში, „პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში“, ჩვენ განვიხილავთ ჩვენი პერსონაჟების თეორიის გამოყენების შესაძლებლობებსა და შეზღუდვებს გამოგონილ პერსონაჟებზე, დავიწყოთ საფუძვლიანი, სანდო პერსონაჟების შექმნიდან, მოტივაციების გააზრებით და დავასრულოთ მრავალშრიანი ურჩხულების შექმნით.
პირველ რიგში, ვიფიქროთ მთავარ კითხვაზე: რას ხდის გამოგონილ პერსონაჟს დაუვიწყარსა და დამაინტერესებელს?
რატომ იზიდავენ პერსონაჟები მკითხველს
მხატვრულმა ტექსტმა შეუძლია გვ მისცეს დასვენების, სხვა სამყაროში გადაფრენის ან პერსონაჟების მოქმედებებსა და განცდებში გაზიარების შესაძლებლობა. მხატვრული ტექსტი შეეხება გულსა და გონებას იმით, რომ ასახავს ჩვენს ღირებულებებს, გამოცდილებებსა და ოცნებებს, გვაძლევს საშუალებას განვიცადოთ ფანტაზიები ან აღქმები, რომელთაც ვუკავშირებთ საკუთარ თავს.
სინამდვილიდან მოწყვეტის საპირისპირო მიმზიდველობა შეიძლება იმავე სიმძლავრით იყოს ძლიერი – სწორად მეტყველებამ შეუძლია გაგვახვედროს იმაში, რაც ჩვენს მიღმაა, დაგვეხმაროს განსხვავებული ხედვის გაგებაში და მოგვცეს შანსი, შევიგრძნოთ რაღაც, რასაც ჩვენს ცხოვრებაში ვერ განვიცდით. ეს განსხვავებები შეიძლება მართლაც ბრწყინვალე იყოს – იმის მიუხედავად, ვკითხულობთ ისეთს, როგორც გამოცდილი ბესთსელერის ავტორი ქმნის, თუ საკუთარ წარმოსახვას ვასხამთ ქაღალდზე.
ერთ-ერთი კრიტიკული ელემენტი, რაც მხატვრულ ქმნილებას დამაჯერებელს ხდის, არის პერსონაჟები, რომლებსაც მკითხველი უკავშირდება და მათზე ზრუნავს. ხანდახან შეიძლება პერსონაჟები მეორეხარისხოვანად გვეჩვენებოდეს სიუჟეტთან მიმართებით, მაგრამ აივიღოთ ეკრანიზაციები: რატომ დებენ მსახიობები ასეთ ენერგიას სხეულის ენაში, მიმიკაში, ხმების მოდულაციაში? იმიტომ რომ ეს ყველაფერი აუდიტორიას თავისკენ იზიდავს.
წერილობითად გაწერილ მხატვრულ ტექსტში ვიზუალური დეტალები, როგორც წესი, ასე მკაცრად განსაზღვრული არ არის, რითაც მკითხველს მიეცემა შესაძლებლობა, თავადვე გააჩნდეს წარმოსახვითი ხედვა პერსონაჟების შესახებ. თითოეულ მკითხველს თავისი, განსხვავებული გონებრივი წარმოდგენა აქვს, რაც მართლაც ჯადოსნურია.
კონსისტენტური პერსონაჟების მნიშვნელობა
მკითხველის წარმოსახვის უნარი ხსნის ავტორს ვალდებულებისგან, რომ პერსონაჟის ვიზუალური სურათის ყოველი წვრილმანი აღწეროს, მაგრამ ამავე დროს ბადებს ახალ შესაძლებლობებს და მოთხოვნებს. თავად პერსონაჟებმა უნდა გააღვივონ წარმოსახვა, და არა შეზღუდონ ის. ავტორებს შეუძლიათ მიანიშნონ მკაფიოდ საკუთარ ხედვასთან, მაგრამ არ გახადონ თხრობა ზედმეტად ჩარჩოებში მოქცეული, რათა მკითხველებმა შეძლონ პერსონაჟების თავში გადაინაცვლონ და უკეთ გაიგონ ისინი.
გადადით თხრობის სამყაროზე ან სიუჟეტზე – პერსონაჟებია მთავარი მექანიზმი, რომლითაც ავტორი ადამიანის ქცევასა და გამოცდილებას უზიარებს მკითხველს. რაც უნდა იყოს მიზანი – დაძაბულობის, აღფრთოვანების, თანაგრძნობის, შიშის თუ მღელვარების გამოწვევა – პერსონაჟები მკითხველის ადამიანობის გაგრძელებად იქცევიან, თითქოს მათი გონებისა და სხეულის ნაწილი მოთხრობილ ამბავში “გადადის”. პერსონაჟები თითქოს ხდება მკითხველის გრძნობის ორგანოები: მათთან ერთად გრძნობენ, მათთან ერთად განიცდიან.
ამგვარი შერწყმა ბევრად უფრო მარტივია, როცა პერსონაჟები თანმიმდევრულად ვითარდებიან – მკითხველი ნაკლებად დაუკავშირდება პერსონაჟს, რომელიც შემთხვევით და უმიზეზოდ იქცევა, რადგან ეს ადამიანური ფსიქოლოგიისთვის უცხოა. პერსონაჟები, რომელთაც მხოლოდ გარე მოვლენები მართავენ და შინაგან მოტივაციას მოკლებულნი არიან, ხშირად ბუნდოვნად გამოიყურებიან და ვერ აღწევენ ინდივიდუალურობას. ძლიერი პერსონაჟი საკუთარ წესებს მისდევს და ამ წესების დაუმახსოვრებელმა დარღვევამ მკითხველი შეიძლება დიდი გაკვირვებით დატოვოს და ამბიდან სულაც გამოაგდოს.
რეალისტური სისტემა
ღრმა პერსონაჟები ისტორიებს მეტადადამოკიდებულსა და საინტერესოს ხდიან, მაგრამ ერთი მხრივ, ავტორებს თავად შემოქმედების პროცესსაც ადვილად მართვაში ეხმარებიან. წარმოიდგინეთ პერსონაჟები და მათი ურთიერთობები ისე, თითქოს მანქანა გაქვთ დაზიანებული მექანიზმით – ეს განცდა ბევრ ავტორს ეცნობა. როგორც კარგი მექანიკოსი ჩანაცვლებს ნაწილებს და მანქანას მუშაობის საშუალებას აძლევს, ისე კარგი ავტორიც აწყობს ისტორიის ელემენტებს. თუმცა ინჟინერს მანქანის მდგრადი ცოდნა აქვს და შეუძლია არა მარტო პრობლემის ზუსტად წინასწარმეტყველება, არამედ მისი ფუქნციების მოდიფიცირება. იმავე გზით, ავტორი, რომელსაც მისი პერსონაჟების პიროვნული მახასიათებლების დეტალური ცოდნა აქვს, კომბინაციებითა და სიტუაციებით არა მხოლოდ დამაჯერებელ, არამედ მრავალფეროვან, რთულ ისტორიებსაც ქმნის.
საკმარისია, ავტორმა გადაწყვიტოს პერსონაჯების დეტალური დახასიათება – ეს თავისთავად ხელსაწყოს არ ნიშნავს, მაგრამ უკვე არსებული სისტემებით შეიძლება საკუთარ თავზე მუშაობა. მაგალითად, ზოგიერთი შუა საუკუნეების ფანტასტიკის ავტორი Dungeons & Dragons-ს თამაშის წესებს პერსონაჟის შედაგენაში იყენებს. თუმცა მსგავსი სისტემა ჟანრისთვის ფუნქციურია, მაგრამ არ ეხება თავად პიროვნების ძირითად შრეებს, ამიტომ ასეთ ავტორებს საკუთარი აზრით უწევთ ამის განსაზღვრა.
აქ შეიძლება გადაგვარჩინოს პერსონაჟების ტიპების თეორია: ის გადაარჩენს უგულო, დაზიანებულ პერსონაჟებს, ზოგადად საახლო გმირებსა და ბანალურ მზაკვრულ მტრებს. ჩვენი კვლევის შედეგებზე დაფუძნებული პიროვნების ტიპების თეორია ბევრად სასარგებლო ინსტრუმენტია ავტორებისთვის პერსონაჟების განსაზღვრის, გაგებისა და აღწერის გზაზე. ასეთი სისტემა ნამდვილად არეგულირებს შემოქმედებით შესაძლებლობებს – პირიქით, მას აათმაგებს და ამაზე მოგვიანებით ვისაუბრებთ.
მხატვრული ტექსტის ავტორებს უამრავი რამ უტრიალებთ თავში: გარემო, სიუჟეტი, პერსონაჟები, დინამიკა და სხვა. პიროვნების ტიპების თეორიამ შეიძლება დახმარება გაუწიოს შემოქმედებითი პროცესის მხარდამჭერთა როლში. ის აუცილებლად არ ზღუდავს პერსონაჟთა ქმედებებს, რადგან პიროვნების ტიპები რეალურად უსაზღვრო მცირე ნიუანსს მოიცავს, რასაც ადამიანები ფლობენ. სამაგიეროდ, ეს ავტორებს ეხმარება დამაჯერებლად ასახონ პერსონაჟის ქმედებების მიზეზები.
ჩვენი 16 პიროვნების ტიპის და მათ შორის, Identity მახასიათებლების გამოყენება პერსონაჟების შექმნის საწყის შაბლონებად ავტორებს მნიშვნელოვან უპირატესობას აძლევს სპონტანურად გამოგონებასთან შედარებით. თითოეულ პიროვნების ტიპს, მიუხედავად სიგანესი, ახასიათებს ქცევის გარკვეული მიდრეკილებები, რაც განსაზღვრავს პერსონაჟის ურთიერთლმს საკუთარ თავთან, გარშემო სამყაროსა და სხვა პერსონაჟებთან. ტიპების თეორიამ შეიძლება ავტორს პერსპექტივაც მისცეს, თუ როგორი განვითარების წრეზე მოძრაობს გარკვეული პიროვნების ტიპი – პირად, სოციალურ თუ პროფესიულ ცხოვრებაში – რაც წყვეტა სიუჟეტის ახალ იდეებს აღძრავს და რეალობას მაწყობს პერსონაჟის შიგნით.
როცა ვკითხულობთ ჩვენს საიტზე პერსონაჟის შესახებ, ბევრი ფიქრობს: „ზუსტად ასეთ ადამიანს ვიცნობ!“ ან „უი, ეს ხომ მე ვარ“. ანალოგიურად, როცა ავტორი გაცნობიერებითა და სიზუსტით აყალიბებს პერსონაჟებს პიროვნების ტიპებზე, მკითხველი იგრძნობს, რომ ისინი ცოცხალ ადამიანებს ჰგვანან – და სწორედ ეს არის წერის წარმატების ოქრო.
დამატებითი საკითხავი
იხილეთ სერიის სხვა ნაწილებიც:
პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში II: ტიპების თეორიის გამოყენება
პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში III: საზღვრები და წესების დარღვევა
პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში IV: ბოროტების სიღრმეები – „ცუდი ბიჭები“
პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში V: წერა მკითხველების პიროვნების ტიპებისთვის
პერსონაჟების თეორია მხატვრულ ტექსტში VI: ინტერესის გაფართოება