Интроверт болған дұрыс па, әлде экстраверт пе? Қысқаша жауабы мынадай: ешбір тұлғалық қасиет – оның ішінде Интроверттік те, Экстраверттік те – бір-бірінен артық емес. Десе де, бұл сұрақтың тереңірек жағы да бар, соған тоқталайық.
Жеткіліксіз стереотиптер
Сіз Интроверттерді – ойлы, жалғыздықты сүйетін адамдар деп, ал Экстраверттерді – тіл табысуға шебер, көпшіл кісілер деп бейнелейтін стереотиптерді кездестірген боларсыз. Алайда, бұлар толық емес түсініктер. Өйткені Интроверттік пен Экстраверттік біздің әлеуметтік дағдыларымызға немесе өзін-өзі тануға қатысты емес – ең бастысы, қайдан күш-қуат аламыз және ортамен қалай әрекет етеміз – мәселе осында. Бұл нені білдіреді:
- Интроверттер өзін шаршаңқы сезінсе, сыртқы әсер аз болатын ортада тынығуы керек. Тыныштық пен жалғыздықты ұнату бұл тұлғалардың терең ойға шомуына алып келуі мүмкін – көп жағдайда солай – бірақ бұл Интроверттерді Экстраверттерге қарағанда “интроспекцияда мықты” етеді деп үзілді-кесілді айтуға болмайды. Экстраверттер де өзін-өзі жақсы тани алады – олар күш-қуатты көбірек өзгелермен араласудан, сыртқы ортадан алады, өзімен оңаша қалудан емес.
- Экстраверттер өзін күш-қуатсыз сезінсе, өмірдің ортасына шығып, қуаттанады. Көпшілдікке ұмтылыс бұл тұлғаларды әлеуметтік ортада шеберлік танытуға алып келуі мүмкін – көп жағдайда солай – бірақ Экстраверттер Интроверттерге қарағанда “әлеуметтік ортада әлдеқайда жақсы” деп кесіп айтуға болмайды. Интроверттер де өте жылы жүзді, тартымды бола алады – тек олар көпшілікпен уақыт өткізген соң, жеке қалуды қажет етеді.
Мәдени үлгілер
Өзіңіз өмір сүріп жатқан мәдени ортаға байланысты Интроверт немесе Экстраверт болған жеңіл болуы мүмкін. Мысалы, айналаңызда Экстраверттер көп болса, сізге өзіңізді Экстраверт ретінде ұстау оңайырақ сезілуі мүмкін, себебі мінезіңіз бен энергияңыз айналаңыздағы адамдарға ұқсас болады.
Бірақ, мәдени ортаға бейімделу әрдайым “артықшылық” бола бермейді – кейде өзгеше болу тиімдірек болуы мүмкін. Десе де, үнемі ортаңыздағы адамдар сізбен бірдей емес болса, кей сәтте өзіңізді қолайсыз жағдайда қалғандай сезінуіңіз мүмкін.
Басқа қасиеттер мен тәжірибенің рөлі
Интроверттік пен Экстраверттік – адамның тұлғасының бір ғана қыры. Өзге қасиеттері оның іс-әрекеті, ойы мен сезіміне үлкен әсер етеді. Мысалы, Рационалды қасиеті басым Интроверт сұхбаттан басқа, Сезімтал қасиеті басым Интроверт сұхбаттан мүлде өзгеше әсер алуы мүмкін.
Адамның өмірлік тәжірибесі де нақты жағдайда өзін қалай ұстайтынына айтарлықтай әсер етеді. Мысалы, жоғарыда айтылған Интроверттер бұрын кадр іріктеумен айналысқан болса, осы тәжірибе олар сұхбат барысында не айтатынына міндетті түрде ықпал етеді. Сонда сұхбатта кім жақсырақ нәтиже көрсетеді: кадр іріктеу тәжірибесі жоқ Экстраверт пе, әлде тәжірибелі Интроверт пе? Бұл сұраққа нақты жауап беру мүмкін емес.
Демек, Интроверт болу немесе Экстраверт болу “жақсырақ” деп кесіп айтуға болмайтыны осымен дәлелденеді. Әр қасиеттің өз артықшылығы мен әлсіз жерлері бар, біреуінде басым жақтары көбірек, енді біреуінде кемшілік көп деп айтуға болмайды. Оның үстіне, Интроверттік пен Экстраверттік – тұлғамызды құрайтын бір ғана тұсы, маңыздысы – рас, бірақ толық болмысымызды анықтайтын жалғыз сипат емес.
Бұдан әрі не істеуге болады?
- Әлі тапсырып көрмесеңіз, тегін тұлғалық тестімізді өтіп, Интроверттікке не Экстраверттікке қаншалық жақын екеніңізді біліп көріңіз.
- Біздің әлем картасын қарап, қай елдерде Интроверттік немесе Экстраверттік басым екенін анықтаңыз.
- Интроверттік пен Экстраверттіктің айырмашылығына терең үңіліңіз.