Басқа адамның тұлғалық ерекшеліктерін анықтауға қызығасыз ба? Бұл ақпаратты білудің ең тиімді жолы – тегін тұлға тестімізді тапсыру, алайда өз бетіңізбен болжау да қызық тәжірибе бола алады. Алдыңғы мақалаларымда адамдардың Рационалды, Сезімтал, Интроверт және Экстраверт тұлғалық ерекшеліктерін қалай байқауға болатынына тоқталған едім. Бұл жолы, назарымызды Интуитивті (N) және Бақылағыш (S) қасиеттеріне аударып көрейік. Өз әсерлеріммен қатар, нақты зерттеулерге сүйенген болжауларымды да бөлісемін.
Интуитивті және Бақылағыш түрлері жайлы жеке байқауларым
Менің тәжірибемде адамның Интуитивті ме, әлде Бақылағыш қасиетке жақын екенін түсіну үшін, көбіне мағыналы сұхбат қажет болады. Өзі Інтуитивті қасиетке ие адам болғандықтан, мен осы қасиетті бөлісетін адамдармен әңгімелескенде ерекше “аураның” болатынын байқаймын. Біз әдетте бір-біріміздің ой бағытын жылдам ұғып, әңгіме қарқынын жоғарылата түсеміз. Көзқарастарымыз әр түрлі болса да, ортақ әуен пайда болып, әңгімеміз тосын суреттер мен қиялдағы ұғымдарға толы болады.
Дегенмен, бұл өзгеше Интуитивті “аураның” байқалмауы адамның бірден Бақылағыш екенін білдірмейді. Ұяңдық пен әлеуметтік сенімсіздік (немесе ынтаның жоқтығы) секілді көптеген факторлар тұлғалық ерекшеліктерді бүркей алады. Өз болмысын ашық көрсетпейтін адамды сипаттап беру біршама қиын. Бұған қоса, әркімнің өзіндік ерекшелігі жалпы “тұлға үлгісінен” ауытқуына себеп және мұндай жағдайларды дұрыс түсіну қиындау болуы мүмкін.
Мәселен, менің байқауымша, Explorer (Бақылағыш, Ізденгіш тұлға) өкілдері әдетте Интуитивті қасиетпен байланысты болатын ізденімпаздыққа ие. Экстраверсия мен Тебіренгіш Идентичность қызу, қияли әңгімелерге серпін береді – бұл көбіне үнемі болжайтын Интуитивті ойлаудың белгісі. Кейде расымен көреген, тіпті Интуитивті сияқты әсер қалдырғанымен, тест нәтижесінде Бақылағыш тұлға болып шыққан адамдарды да кездестіргенім бар.
Бұл жерде айта кететін жайт: ешбір тұлғалық қасиетті “ең дұрыс” деп санауға болмайды, әрі әрбір қасиет бір спектрдің аясында орналасқан. Әр адамда әртүрлі қасиеттер үйлеседі және әр қасиеттің оң, теріс жақтары бар. Өз тәжірибем бойынша, адамды Интуитивті не Бақылағыш деп шамалау көбіне оң сипаттардан туындамайды. Мен байқайтыным – Интуитивті түрлер көбіне Бақылағыштарға қарағанда шынайылықтан алшақтау болады.
Дегенмен, бұны бір ғана нәрсемен бағалау мүмкін емес – бәрі адамның көзқарастары, идеялары, таңдауы және өмір салтының жиынтығынан көрініс табады. Бақылағыш түрлерге қарағанда, Интуитивті адамдар ойлаған нәрсесіне міндетті түрде қиял қосады, кейде бұл кемшілікке айналуы мүмкін (мысалы, қиялды шындықпен шатастыру немесе дәлелденетін мүмкіндіктен гөрі идеалды негіздерді жоғары бағалау). Сондықтан мен үшін Интуитивті және Бақылағыш түрлерді ажыратудың басты тәсілі – олардың шынайы өмірге жалпы көзқарасын бағалау.
Сұхбат барысында, адамның ойлау бағыты қайда бет алатыны, оның шынайылығы мен прагматикалығын көруге болады, бұл өз кезегінде оның Интуитивті не Бақылағыш екенін аңғартады. Егер адам абстрактілі немесе ерекше тақырыптар төңірегінде жиі сөз қозғайтын болса, күрделі риясыз детальдарға немесе болашақтың мүмкіндіктеріне қатты қызығушылық танытса – ол, бәлкім, Интуитивтіге жақын. Ал күнделікті өмірге маңызды нәрселерге басымдық беретін, айналасымен берік байланыста жүретін, прагматикалық мақсаттарды ұстайтын әрі екіталай жайттарды аса ұнатпайтын жандар көбіне Бақылағышқа тән. Әрине, ерекшеліктер болады, бірақ мен үшін осы жалпылама “прагматикалы/шынайылыққа бағытты” өлшем – тұлға қасиетін бағалауда жақсы көрсеткіш.
Интуитивті мен Бақылағышты статистика арқылы ажыратудың жолдары
Адамның өмірде шынайы уақытын және күш-қуатын немен айналысуға жұмсайтыны да оның тұлғалық қасиеттерін көрсетуі мүмкін, әсіресе ол таңдауға ерік берілген жағдайда. Әр адам белгілі бір жағдайда (мысалы, жұмыста) өзіне тән емес мінез көрсете алады, бірақ ешқандай міндетсіз кезде оның табиғи болмысы ашыла түседі. Уақыт өте келе, адамның өмірлік шешімдері мен белсенділігі оның тұлғалық қасиеттері туралы біраз ақпарат береді.
Мысалы, Интуитивті тұлғалар Бақылағыштарға қарағанда жазуды ұнататынын екі есе жиірек айтады. Жазуға құштарлықты жиі тікелей таныспай-ақ байқап, оны ықтимал көрсеткіш ретінде есептеуге болады. Егер адам бос уақытында да жазуды сүйікті ісі етсе, оның Интуитивті болуы ықтимал.
Сондай-ақ, Интуитивті мен Бақылағыш адамдардың күнделікті шешім қабылдауында айырмашылық бар. Интуитивтілер әдетте өнім не қызметке риза болса да, қосымша баламаларды іздеуге көбірек уақыт жұмсауға бейім (шамамен 30 пайыздық айырмашылық бар). Ал Бақылағыштар, сол шамада (30 пайызға жуық), егер бір нәрсе жақсы жұмыс істесе, оны ауыстырудың пайдасы жоқ деп есептейді.
Интуитивті мен Бақылағыш айырмашылығын нақты өмірден байқау – мысалы, біреудің мобильді байланыс операторын жиі ауыстыра ма, жоқ па. Бақылағыш адам үнемі бәрін оңтайландыруға уақытын құртқысы келмесе, Интуитивті адам өз идеалды нұсқасын іздеп, жиі өзгеріс жасағысы келеді.
Интуитивті мен Бақылағыштың басты айырмасының бірі олардың қабылдауы мен идеализміне байланысты. Интуитивті тұлғалар, орта есеппен, Бақылағыштарға қарағанда 41 пайызға жиі “қалай болуы тиіс” жайлы ойлануға бейім екенін айтады, ал Бақылағыштар қолдағы барды бақылап, қабылдауды жөн көреді. Сондай-ақ, Интуитивтілер “армандарға беріліп кететінін” айтуда Бақылағыштарға қарағанда 40 пайызға көбірек жауап бере алады. Бұл мінез-құлқы (немесе оның болмауы) өмірдің көптеген саласында, тіпті қарапайым әңгімеде де байқалуы мүмкін.
Егер сіз біреудің келешекте әлем қандай болуы мүмкін деген түрлі көзқарастар мен теорияларды талқылаудан ерекше ләззат алатынын көрсеңіз, бұл адамның Интуитивті болуы ықтимал (статистикалық тұрғыдан – 40 пайызға дейінгі айырмашылық). Сондай-ақ, технологияның дамуы өмірді қалай өзгертуі мүмкін деген ойға жиі үңілетіндер де – Интуитивтіге тән (бұл айырмашылық – 35 пайыз шамасында). Сондықтан Интуитивті/Бақылағыш шкаласындағы орнын анықтағанда, осы әрекеттерге назар аударған жөн.
Ал, егер біреу әңгіме терең болжамдарға, теориялық не философиялық тақырыптарға көшкенде қызығушылығын тез жоғалтса, ол адамның Бақылағышқа жуық болуы мүмкін. Олар қиялын мақсатты жоспарлау және түсіну үшін пайдаланса да, өздігінен қиялға берілуді аса қаламайды. Олардың ойы, қызығушылығы мен арманы жиі реалды мақсаттармен тығыз байланыста болады – әрдайым емес, әрине, бірақ статистикалық тұрғыда бұл мүмкіндік жоғары.
Қорытындылай келе: адамның белгілі бір сәттегі әрекеті не ойы оның Интуитивті немесе Бақылағыш қасиетінің бірден-бір дәлелі емес. Әртүрлі жағдайлардың әсерінен кез-келген тұлға өзгеше мінез көрсете алады. Дегенмен, уақыт өте түрлі көрсеткіштерге мұқият қарап жүрсеңіз, адамның тұлғалық қасиеттері туралы толық та дұрыс пікір қалыптастыра аласыз. Немесе жай ғана тесттен өтіп көруін сұраңыз, қалай дейсіз?
Қосымша оқу
- Интроверт және Экстраверт белгілерін қалай тануға болады?
- Тұлғалық қасиеттерді тану: Рационалды vs Сезімтал
- Интуитивті тұлғалардың шынайы сипаты қандай емес?
- Бақылағыш тұлғалардың шынайы сипаты қандай емес?
- Тұлғалық ерекшеліктеріңізді тереңірек ашқыңыз келсе, тегін NERIS® Trait Scholar Test тестінен өтіп көріңіз.