Мен танитын бір жан бар – оны Мэри дейік. Ол керемет дос, еркін күледі, бүкіл ортасына көңіл-күй сыйлайтын жан. Бірақ мен оны алғаш құшақтаған сәтте, денесі тақтайдай қатып қалды. Мен үшін құшақтасу – немесе достарыммен кез келген жай дене жанасуы – табиғи нәрсе. Бірақ тез арада Мэридің менің толық қарама-қарсым екені анықталды.
Уақыт өте келе, оның басқа адамдардың өзін ұстауына қатты қарсы екенін байқадым. Ол қол созып амандасқысы келгендерден бишідей ептілікпен жалтарушы еді. Бұл оның жеке кеңістігін қалай шебер қорғай білетінін көргенде қайран қаласың.
Бір күні мен оны тікелей сұрадым – шынымды айтсам, мен сұрамсақпын ғой. Ол маған өте қарапайым, бірақ терең жауап берді. Иық қиқаңдатып қана, “Бұл – менің табиғатым, мен қашанда осындай болғанмын”, – деді. Оның өз болмысын еш ұялмай қабылдағаны мені тәнті етті. Артынан ол: “Бұл – менің тұлға ерекшелігімнің бір бөлігі ғана”, – деп қосты.
Осы тұста, егер өзіңіздің тұлға түріңізді білмесеңіз, біздің тегін тұлға тестін өтіп көруді ұсынамыз.
Тұлғалық ерекшеліктер жанасуға деген ұнатымдылыққа қалай әсер етеді?
Біздің зерттеу деректері Мэридің өзін тануы рас екенін көрсетеді. Тұлғаның кей элементтері әсіресе Рационалды және Интроверт ерекшеліктері достық сипаттағы дене жанасуының қабылдануына айтарлықтай әсер ететіні анық.
“Жанасу сезімі” сауалнамасы бойынша, Рационалды адамдардың шамамен 56%-ы иықтан қағу секілді достық жанасуды, тіпті көпшілік жерде бола тұра, ұнататындарын айтады. Бұл көпшілікті құрайтыны рас, бірақ бұл көрсеткішпен салыстырғанда Сезімтал адамдардың 79%-ы мұндай жанасуды ұнататынын айтқан. Бұл екі тұлға түрінің айырмашылығы айқын көрінеді.
Сол сауалнамада адамдардан дене жанасуын тиімді қарым-қатынас әдісі деп есептейсіз бе деп сұралған. Мұнда да айырмашылық айқын: Рационалдылардың орташа 59%-ы келіссе, Сезімталардың 83%-ы бұл пікірді құптайды.
Бұл нақты деректер барлық Рационалды адамдар дәл Мэри секілді жанасуға тікелей қарсы дегенді білдірмейді. Тіпті, көбісі дене жанасуына қарсы емес, бірақ Сезімталарға қарағанда аз дәрежеде қабылдайтыны рас.
Енді дәл осы сауалнама сұрақтарына Интроверт пен Экстраверт ерекшеліктері тұрғысынан қарасақ, Интроверттердің жанасуға онша құштар еместігі тағы байқалады.
Орта есеппен алғанда, Интроверттердің 65%-ы жеңіл дене жанасуын ұнатады десе, Экстраверттер арасында бұл көрсеткіш – 84%. Интроверттердің шамамен 70%-ы жанасу арқылы қарым-қатынас жасау тиімділігін мойындайды, ал Экстраверттер үшін бұл көрсеткіш – 86%. Бұл Интроверттердің ішкі әлемге бағытталғандығын көрсетеді.
Рационалды Интроверттер және кездейсоқ жанасудан қашу
Енді нақты тұлға түрлерін атайық – әрине, сүйіспеншілікпен.
Сәулетшілер (INTJ), Логиктер (INTP), Логисттер (ISTJ), сондай-ақ аздап болса да, Виртуоздар (ISTP) жоғарыда айтылған екі сауалнама сұрағына ең төмен көрсеткіште келіскендер қатарында.
Неге бұлай? Олар неге өздерін бұлай ұстайды?
Жауап қарапайым – олар осындай. Логик болып табылатын Мэри де бұл – өзінің тұлғалық болмысының бір бөлігі екенін сеніммен жеткізді.
Интроверт және Рационалды ерекшеліктердің бірлесіп әсер етуі адамдардың “Сіз өзіңізді дене жанасуы арқылы еркін ашық білдіретін адаммын деп санайсыз ба?” деген сұраққа беретін жауаптарынан анық байқалады.
Интроверт адамдар өздерін жеке, тұйық тұлға ретінде көреді және осындай ұстаным көбіне дене тілінде де көрініс табады. Рационалды Интроверттер жылы қарым-қатынасты – мейлі ол физикалық яки эмоциялық болсын – алуға аса мұқтаж емес. Олар үшін интеллектуалдық байланыс – сені ұнататынын білдірудің әлдеқайда маңызды тәсілі.
Олардың тұйық әрі ойға берілген болмыстарын ескере отырып, жанасу әдеттегі іс емес, шынайы жақындықты білдіруі мүмкін. Мәселен, Сәулетшілердің шамамен 70%-ы құшақтасуды жай ғана әрекет емес, терең мағыналы жайт деп көреді. Өзге тұлға түрлері үшін жақындық басқа стандарттармен өлшенуі мүмкін, дегенмен көп адамдар үшін жақындық белгілі бір деңгейдегі сенімді талап етеді – ал Рационалды Интроверттер бұл сенімді көбіне тек ең жақын жандарға ғана арнайды.
Осы екі тұлға ерекшелігін бірлесе қараған кезде, Рационалды Интроверттер таныс емес адамдардан көрінген достық жанасулардан тартынуы не шеттетуге бейімділігі түсінікті бола түседі.
Жанасудан қашуға әсер ететін өзге факторлар
Адамның кездейсоқ физикалық жанасудан бас тартуына себеп болатын өзге факторларды да ескеру маңызды.
Көптеген мәдениеттерде достық сипаттағы жанасу – әсіресе қарама-қарсы жыныс арасындағы – сирек кездеседі немесе дұрыс деп саналмайды. Сол себепті біреудің иығынан қағу немесе қолына жеңіл жанасу кейбіреуге қатты қолайсыздық тудыруы мүмкін.
Мәдениеттен жеке талдауға өтсек, отбасы ортасындағы таныс қарым-қатынастар да дене жанасуына деген қатынасымызға әсер етеді. Мен Сезімтал тұлға түріне жатамын, бірақ отбасымызда кішкентайымыздан құшақтасу болмаған. Жасөспірім кезімде досым қолымды ұстағанда, не істерімді білмей қысылып қалатынмын.
Алайда мен жанасуды ұнаттым, ол маған ыңғайсыз болса да. Уақыт өте мен бұл достық әрекеттерді қабылдай бастадым. Достарыммен физикалық қарым-қатынас арқылы жақын сезіндім. Кейін бұл маған қалыпты жағдайға айналды. Бірақ әркім бұлай бола бермейді – кей адамдар өсіп-жетілген ортада мұндай жанасулар болмағандықтан, ешқашан ыңғайлы болуды үйренбеуі мүмкін.
Енді мақаланың соңына жетер алдында, тағы екі маңызды факторды атап өткім келеді – терең талдауға бармай-ақ. Бұл оларды елемеуден емес, тек менің құзыретім мен тұлғалық теория шеңберінен тыс жататын тақырыптар болғандықтан.
Бірінші фактор – клиникалық тілмен айтқанда, тактильді сезімталдық немесе тактильді қорғаныштық деп аталатын сенсорлық өңдеу бұзылысы. Бұл жай ғана жанасудан қашу емес, адамның жүйке жүйесіне байланысты жағдай. Ол тек дене жанасуына ғана емес, теріге тиіп кететін кез келген нәрсеге қатты сезімталдықпен жауап береді. Мұндай жағдай көбінесе нейроәртүрлілікпен байланысты болады.
Екінші фактор – зорлық-зомбылық. Егер адам бұрын біреулер тарапынан физикалық немесе психологиялық тұрғыда бір рет болсын шектен шығып, жәбір көрсе, бұл оның әлеммен қалай қарым-қатынас жасайтынына ұзақ уақыт бойы әсер етуі мүмкін.
Бірнеше түйін ой
Егер сіз де физикалық жанасудан аулақ болуға бейім болсаңыз, жалғыз еместігіңізді және ең бастысы – бұл қалыпты екенін біліңіз. Ең маңыздысы – өз шекараңызды түсініп, құрметтей білу.
Иә, кей сәттерде ыңғайсыз жағдайлар болуы мүмкін – мысалы, мен алғаш Мэриді құшақтағанда болғандай. Бірақ оның өзін толық қабылдауы және өз қалауын ашық айтуы, ал менің оны түсініп қабылдауым – екеуміздің достығымыздың дамуына себеп болды.
Әрі, сенесіз бе, кейде Мэри – тек өзі қалаған сәттерде – қатты қуанып тұрғанда менің қолымды жеңіл қысып өтеді. Бұл кішкентай жанасу мен үшін кез келген кездейсоқ таныстың үлкен құшағынан құндырақ. Өйткені мен оның маған толық сенетінін және біздің достығымызды дәл мен секілді бағалайтынын білемін.
Егер сіз де кездейсоқ жанасудан қашатындардың қатарында болсаңыз, бұл ерекшелігіңіз тұлға түріңізбен қаншалықты байланысты деп ойлайсыз? Өз қажеттіліктеріңіз бен қалауларыңызды өзгелерге қалай жеткізесіз? Пікір қалдыруды ұмытпаңыз.
Қосымша оқу үшін
- Тұлғалық ерекшеліктерді табиғи ортада ажырату: Рационалды мен Сезімтал
- Интроверт пен Экстравертті табиғи ортада тану
- Кей тұлға түрлеріне сүйіспеншілікті қабылдау қиынырақ
- Өз болмысыңды қабылдау – жеке даму жолындағы маңызды қадам. Бұл бағытта Premium Suite нұсқаулығы мен тесті арқылы тұлғалылық теория негізінде өзіңізді жақсырақ түсінуге көмектесіңіз.