Jeśli jesteś twórczym pisarzem i korzystasz z 16Personalities, by lepiej zrozumieć siebie oraz swoich przyjaciół, bliskich, kolegów z klasy czy współpracowników, możesz się zastanawiać, Czy mogę wykorzystać te idee w swoim pisarstwie?
Jeśli tak, czytaj dalej – ten artykuł jest właśnie dla ciebie! W niniejszym, sześcioczęściowym cyklu „Teoria osobowości w pisaniu fikcji” przyjrzymy się możliwościom i ograniczeniom zastosowania naszej teorii osobowości do fikcyjnych postaci – od budowania głębokich, wiarygodnych bohaterów, przez zrozumienie ich motywacji, aż po kreowanie złożonych czarnych charakterów.
Na początek zastanówmy się nad kluczowym pytaniem: Co sprawia, że fikcyjny bohater zapada w pamięć i fascynuje czytelnika?
Dlaczego bohaterowie oczarowują czytelników
Literatura pozwala nam uciec do innych światów i dzielić działania oraz emocje bohaterów, gdy przechodzą przez kolejne etapy opowieści. Fikcja potrafi dotknąć serca i umysłu przez odzwierciedlenie naszych własnych wartości, doświadczeń czy marzeń – pozwalając cieszyć się fantazjami lub przeżyciami, które są nam bliskie.
Równie silnie oddziałuje odwrotna strona tej atrakcyjności – fikcja pozwala zanurzyć się w sprawy zgoła odmienne od naszych, pomaga zrozumieć inne perspektywy i daje możliwość przeżycia dreszczyku emocji, których nie doświadczamy w codziennym życiu. Te wymiary mogą być zachwycające – bez względu na to, czy czytamy dzieło uznanego pisarza, czy spisujemy własne wizje na papierze.
Jednym z kluczowych elementów angażującej literatury są bohaterowie, z którymi czytelnik może się utożsamić i którym może kibicować. Czasem wydaje się, że postaci mają drugorzędne znaczenie wobec fabuły, ale spójrzmy na przykład fikcji filmowej: Dlaczego aktorzy wkładają tyle wysiłku w mowę ciała, mimikę, ton głosu? Bo to wciąga widza i przyciąga jego uwagę.
Literatura zazwyczaj nie określa tak precyzyjnie kwestii wizualnych, dając czytelnikowi możliwość wzięcia udziału w kreowaniu świata i nadania mu osobistego charakteru poprzez własne wyobrażenia bohaterów. Każdy czytelnik ma własne, niepowtarzalne oko wyobraźni – i w tym tkwi magia.
Dlaczego spójność bohaterów jest tak ważna
Wyobraźnia czytelnika uwalnia autora od konieczności opisywania wszystkich szczegółów wyglądu postaci, ale jednocześnie rodzi nowe wyzwania i zobowiązania. To sami bohaterowie muszą rozbudzać wyobraźnię czytelnika, a nie ją tłumić. Autor może nakreślić swoją wizję, nie wikłając odbiorcy w nadmiar opisów, i pozwolić mu wczuć się w bohaterów, aby mógł ich lepiej zrozumieć.
Niezależnie od miejsca akcji czy fabuły, to postaci są naczyniami, poprzez które autor przekazuje czytelnikowi ludzkie zachowania i doświadczenia. Niezależnie od tego, czy celem jest wywołanie napięcia, podziwu, współczucia, grozy czy ekscytacji, bohaterowie stają się przedłużeniem człowieczeństwa czytelnika, jakby kawałek jego umysłu i ciała znalazł się w świecie fikcji. Postaci stają się wręcz zmysłami czytelnika – pozwalają mu poczuć to, co one czują, i przeżyć to, co one przeżywają.
Taka jedność jest znacznie łatwiejsza, gdy bohaterowie są spójni – czytelnicy rzadziej przywiązują się do postaci reagujących przypadkowo, ponieważ takie zachowania są obce ich własnemu myśleniu. Bohaterowie, których działania płyną wyłącznie z zewnętrznych okoliczności, a nie z realistycznych wewnętrznych motywacji, często wydają się rozmyci i nijacy, zamiast żywi i wyraźni. Mocne postaci mają własne zasady, a ich łamanie może wprawić czytelnika w konsternację i wyrwać go z nawet najbardziej wciągającej opowieści.
Realistyczny system
Głębokie postaci sprawiają, że historie stają się jeszcze bardziej wciągające, lecz – co ciekawe – mogą też pomagać autorowi w procesie twórczym. Wyobraźmy sobie bohaterów i ich interakcje jak samochód z usterkami – to znajome uczucie dla wielu pisarzy. Dobry mechanik, niejako wzorem wprawnego autora, potrafi wymienić części, by pojazd ruszył. Inżynier zaś posiada szczegółową wiedzę o projekcie maszyny i może nawet przewidzieć lub zmodyfikować jej działanie. Autor, który równie dobrze zna osobowości swoich bohaterów, potrafi budować nie tylko wiarygodne, ale i złożone historie, przewidując, jak konkretne cechy połączą się z fabułą oraz innymi postaciami.
Samo postanowienie, by precyzyjnie wykreować bohatera, nie daje jeszcze narzędzi do tego zadania, ale można posłużyć się istniejącymi systemami, by sobie pomóc. Przykładowo, niektórzy twórcy fantasy inspirują się zasadami gry fabularnej Dungeons & Dragons, by opracować swoich bohaterów. Choć ten system bywa użyteczny, nie odnosi się do kluczowych aspektów osobowości, pozostawiając autorom wolną rękę w ich ustalaniu.
W tym miejscu Teoria Typów Osobowości może stać się rycerzem na białym koniu – wybawić nas od bezbarwnych dam w opałach, zbyt moralizatorskich bohaterów czy przewidywalnych czarnych charakterów. Nasza oparta na badaniach Teoria Typów Osobowości to niezwykle przydatne narzędzie, dzięki któremu autorzy mogą określić, zrozumieć i opisać tworzone przez siebie postaci. Taki system wcale nie ogranicza kreatywności – wręcz przeciwnie, potrafi ją rozwinąć (ale o tym więcej za chwilę).
Pisarze fikcji muszą żonglować wieloma elementami: miejscem akcji, fabułą, postaciami, tempem itd. Teoria Typów Osobowości może wspomóc proces twórczy, podpowiadając autorowi właściwe kierunki. Nie musi też sztywno ograniczać działań bohaterów, ponieważ typy osobowości są, w rzeczywistości, szerokimi kategoriami obejmującymi nieskończone niuanse prawdziwych ludzi. Co więcej, pomaga autorowi z precyzją oddać powody, dla których bohaterowie postępują tak, a nie inaczej.
Wykorzystanie naszych 16 Typów Osobowości, wraz z cechami Tożsamości, jako bazowych szablonów do tworzenia bohaterów, daje pisarzom dużą przewagę nad tworzeniem ich zupełnie od zera. Każdy typ, choć ujęty szeroko, obejmuje charakterystyczne zachowania, które prowadzą do specyficznych interakcji bohatera ze światem, innymi postaciami i samym sobą. Teoria Typów może nawet podsunąć autorom typowe życiowe trajektorie – osobiste, społeczne czy zawodowe – charakterystyczne dla wybranych typów osobowości, a co za tym idzie, inspirować pomysły na fabułę, które realistycznie wpisują się w losy bohaterów.
Wielu czytelników, poznając opis danego typu osobowości na naszej stronie, myśli sobie: Właśnie taką osobę znam! albo To brzmi jak ja. Podobnie, gdy autorzy świadomie i uważnie budują bohaterów na bazie typów osobowości, czytelnicy mają wrażenie, że postaci są prawdziwymi ludźmi – a to w pisarstwie prawdziwy skarb.
Więcej do przeczytania
Sprawdź pozostałe części naszego cyklu o pisaniu fikcji:
Teoria osobowości w pisaniu fikcji, cz. II: Wykorzystanie Teorii Typów
Teoria osobowości w pisaniu fikcji, cz. III: Granice i łamanie zasad
Teoria osobowości w pisaniu fikcji, cz. IV: Otchłanie zła – „czarne charaktery”
Teoria osobowości w pisaniu fikcji, cz. V: Pisanie dla typów osobowości czytelników
Teoria osobowości w pisaniu fikcji, cz. VI: Poszerzanie atrakcyjności